БАЛАЛАР МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН 5 ҚАЗАҚСТАНДЫҚ КІТАП

Кейде балаларға арналған жақсы кітаптарды тіпті балалар жазушысы болып саналмайтын адамдар жазады. Юрий Серебрянский — қазіргі заманғы қазақстандық ақындар мен қысқаша проза шеберлерінің арасындағы көзге ең көп түсетіндерінің бірі. Серебрянскийдің осы кітаптан бұрын жазған өлеңдерінің бірінде мынадай жол болатын: Сё, мен өз қызыма мультфильмдер арқылы есік қағып тұрмын.

Біз балалардың өзімізді түсінгенін қалаймыз және кітап оқып, мультфильмдерді қараудағы тәжірибеміз бізді жақындастыратындай болып көрінеді. Юрийдің өз қызы Варвараға арнап жазған «Қазақстандық ертегілері» — баланың жанын әкенің санасына сіңіп кеткен мультфильмдер арқылы емес, екеуіне де жаңа бір нәрсе арқылы, тәжірибенің басқа жағынан «баурауға» тырысу. «Ересек» Серебрянский үшін адамның өзін-өзі сәйкестендіру мәселесінің маңызы зор. «Мен кіммін?» — орыс, қазақ, поляк, sovietski? Бұл сұраққа оның кейіпкерлері және өлеңдерінің мәтіні азды-көпті толық жауап беруге тырысады. «Балалар жазушысы» Серебрянский бұл сұрақты ысырып қойып, оны қазақстандық миф негізінде дербес тұжырымдауды ұсынады. Серебрянский кей тұстарда күлкілі, кей тұстарда мұңды, кей тұстарда Қазақстанның соңғы жүз жыл ішіндегі өміріне (атап айтқанда, суретші Калмыковты оңай тануға болады) немесе алматылық жергілікті мифологияға негізделген өз мифологиясын құрастырады. Кітаптағы ең басты нәрсе — бес-алты жасар балаға ұғынықты және оның қиялын шарықтататын сиқырлы аңыз. Үйреншікті сөздер мен сөз тіркестерінің күтпеген реңктерінің өздері-ақ кішкентай оқырман үшін өте қызықты жұмбаққа айналуы мүмкін — тілдің астарлы мағынасына өте мұқият қарайтын Серебрянский балаларға арналған прозада да өз мәнерін сақтайды.

Алматылық екі жазушы бір-бірінің оқытушысы мен редакторы ретінде көп уақыттан бері бірге жұмыс істеп келеді, ал «Карантиндік кішкентайлар» — олардың бірлесіп жазған үшінші кітабы. Елдің бәрі сияқты карантинде отыруға мәжбүр болған отбасын жабырқаушылық, қапа, қомағайлық жайлаған. Мұндай жағдайда жай дүкенге барудың өзі шытырман оқиғаға айналады. Даник пен оның кішкентай қарындасы Диана анасы көрсеткен көне айнаның сиқырлы екенін және өздерін әкесінің ағзасының ішіне саяхат жасаудан бастап ғарышқа дейін сан алуан ертегі кеңістіктеріне апара алатынын байқайды. Қарапайым тілі және кітапты оқитын ата-анаға қосымша түсіндірме беру мүмкіндігі қарастырылған қызықты сюжет бұл кітапты бастауыш сынып оқушыларымен бірге отбасында оқуға өте лайықты етеді.

Қазақстандық жазушылардың тағы бір жұбы, бірақ сәл ересектеу оқырмандарға арналған. Бұл жердегі құнды нәрсе — білім мен шеберліктің қиысымы: Зира — философ әрі қазақ мифологиясын зерттеуші, Лиля — сөз шебері және күшті редактор. Нәтижесінде, бір жағынан бізде тереңнен пысықталған мифологиялық бейнелер бар, олар кез келген сондай бейне сияқты түпсана деңгейінде жұмыс істейді, екінші жағынан заманауи тіл, жасөспірімдерге таныс өмір шындығы (кейіпкерлер оқитын және қарайтын «Гарри Поттерде» жазылған) және тамаша серпінмен өрлейтін мәтін бар. Бірінші кітабында Бату мен оның достары — бесінші сынып оқушылары Сашка, Хадиша, Қайрат пен Дана бейбітшілік пен келісімнің рәмізі Алтын шараны іздеуге аттанады. Бұл сақ ханзадасы Аспардың, яғни мәйіті қорғанда жерленген Алтын адамның сондағы сиқырлы Есік арқылы өмірдің шындығына бойлауынан басталады. Алтын шараны іздеу әжептәуір қиын, қатерлі және тек қазақтың мифологиялық пантеонының ғана емес, басқалардың да өкілдерімен таңғажайып кездесулерге толы болады. Бірақ қазақтың ғарышына бойлауға кепілдік беріледі — Бату туралы топтаманың үш кітабы жазылып, баспадан шығып та үлгерді.

2022 жылы екі тілде басылып шыққан, маскүнеммен бірге өмір сүру туралы қатал пьеса. Пьеса рецензенттерінің бірі — Алёна Тимофеева дұрыс атап өткендей, бұл ең әуелі ересектерге арналған жасөспірімдер туралы кітап. Бірақ ол жасөспірімдерге арналған ересектер туралы кітап та бола алады. Шыбын (Миша) — анасымен және маскүнем әкесімен бірге тұратын жасөспірім. Хикая сондай-ақ кейіпкерлердің іздеу салуы арқылы да ашылады, бұл, бәлкім, әдебиетке онша тән емес шығар, бірақ таптаурын емес болып көрінеді және қосымша ракурс береді. Дегенмен Тоня Шипулинанікі — тек өткір әлеуметтік проблемалар туралы ғана емес, ертегі мен қиял туралы да хикая. Егер маскүнемдік пен «Шыбын» сізді қалай да алаңдатса, «Дуагер Урсуланың құпиясын» оқып көруге болады. Бұл кітапта тура «Мэри Поппинстегі» Памела Треверс сияқты, Джейн сиқырлы жолмен басқа бір дүниеге кіріп кететін көріністегідей, түсіне кірген жайттарды сипаттайтын шебер жұмысты бөлек атап өткен дұрыс. Егер бала кезіңізде сізді «Мэри Поппинс» сиқыры қызықтырса, бірақ балаларыңызға ағылшынның бала бағушы әйелінің хикаясы қызық болмаса, олармен Шипулинаның ертегі кітаптары арқылы тіл табысуға тырысып көріңіз.