Ежелгі әдебиетті оқығанда көбіне кембағалдық комплексіне түсіп қаласың. Антика және ортағасыр авторларының көбі саяхаттарын, жат жұрттықтармен кездесуін сипаттағанда, тілге қатысты қандай да бір проблемалармен бетпе-бет келгенін мүлдем айтпайды. Олар әңгіме құрған жандар грек тілінен парсы тіліне, араб тілінен латын тіліне оңай ауысып кете салады, көркем және бейнелі сөз тіркестерін қиындықсыз түсіне қояды. Ары кеткенде «оның латыншасы біршама дөрекі еді» деп айтып өтуі мүмкін, бірақ онысы да кітап кемірген адам емес әскери біреу болып шығады.
Дәл осы ежелгі полиглоттар жаңа тілдерді бірнеше аптада меңгеріп алады. Мүмкін, шынында да, ежелгі дәуірде тілдер қарапайым болып, ал оны естуші құлаққа акцент пен грамматикалық қате атаулы түрпідей тимеген болар?
Бақытымызға орай, сол заманда да бәрі дәл қазіргі кездегідей болғанын көрсететін антика дәуірінен бізге бірнеше дәлел жетіп отыр.
Оның біріншісі Милеттік Тимофейгеi
«Мен саған қалай?
Не ісің бар?
Ешқашан кері:
келтірме мені патшам;
Халқым енді жоқ, жоқ,
Соғыспа ешқашан мұнда,
Тыныш отырамын!
Жоқпын саған мұнда, мен сонда —
Сард, Суз, Агбатан!i
Артемис,i
Эфестіi
Байқасаңыз өлеңде ұйқас пен грамматикалық қате көзге ұрады.
Екінші дәлел римдік басты эпикалық поэма — Вергилийдіңi
Қараңғы түнде айламен алдап,
Тарқатып жібердік қалаға сонда —
Қалқан мен жалған найзалар қолда,
Түрпідей тиген өзгеше сөзден,
Танып қойды ғой, біздерді бөтен.
Дегенмен мұндай мысалдар өте аз. Мәселе ежелгі авторлар өздері жасаған мәтіннің шынайылығынан гөрі анықтығы, дәлдігі және әсемдігі туралы көбірек ойлағандығында. Сондықтан папирус пен пергаментте кезігетін «мен сені түсінбейді» мәнерінде жазылған сөздер табиғи емес, саналы әрі құрастырылған күйде хатқа түскен. «Ұлы патша, маған осылай жетті...»