Апалы-сіңлілер

Бұл жанрлық сурет мысалында сол кездің жұртшылығына түсінікті нәрселер уақыт өте келе бұлыңғырланып, болашақта көрермен үшін жұмбаққа айналатынын байқау өте қызықты. Міне, мысалы, ar.culture.ru өнер тарихына арналған жақсы деп саналатын сайтта бұл сурет қалай сипатталғанын көрейік.

«Бұл сурет — қаржы тапшылығының кесірінен отбасылық қарым-қатынастың бұзылуын бейнелейтін Владимир Маковскийдің мұңды сатирасы. Суретші әр бейнені, тұрмыстық заттар мен интерьерді егжей-тегжейлі суреттеп береді. Бәлкім, сурет көрермендері апалы-сіңлілердің бірінің қонаққа күтпеген жерден келуінің куәгері болуы мүмкін. Ол әкесінің үйіне біраз талаптармен келген сияқты... Владимир Маковский апалы-сіңлі екі қыздың сыртқы келбетіндегі айырмашылықты айқын көрсетеді — олардың арасында әлеуметтік және қаржылық теңсіздіктің тұңғиығы бар. Олар әртүрлі киінген... Кабинеттің қабырғасына суреттер ілінген. Сөрелері кітаптар мен мүсіншелерге толы. Осы арқылы бұрынырақ үй әдемі және бай болғанын суретші тұспалдап айтып тұрғандай. Қазір бәрі басқаша: әкесі тозған пальто киген, үстелде бөтелке тұр, сия сауыттары бос, ал үстелдің үсті шашылып жатыр».

Ал мынау, Ресей Федерациясының Білім министрлігі шығарған осы сурет бойынша дайындалған сабақ жоспарындағы сұрақ: «Апалы-сіңлілердің қайсысы бай екенін көрсетіңіз». («Бастауыш мектептің 1–4 сынып оқушыларына арналған «Мұражай сенің сыныбыңда» сыныптан тыс жұмыстары бойынша жұмыс бағдарламасы»).

Шындығында, суреттегі апалы-сіңлілер арасында сол кездің көрермені тұрғысынан ешқандай мүліктік айырмашылық байқалмайды. Біреуі ерке, қылымсыған әйел және кербез сұлу, ал екіншісі жай ғана қарапайым киінген, үстінде тәп-тәуір, жақсы тігілген көйлегі бар әйел. Белдігінде алтын сағаты бар жас ханым, әрине, кедейлікте өмір сүріп жатпағаны анық.

Ал олардың суретші әкесінің шеберханасында да құлдырау мен жойылудың ізі мүлде жоқ — үстел үстінде алтыннан құйылған жазу құралының тұруы да көп нәрсені аңғартады. Аздап шығармашылық тәртіпсіздік бар болар, бірақ басқа ештеңе жоқ. Ал, сия сауыттары, айтпақшы, бос емес, оларда су мен акварель қылқаламдары тұр...

Демек экономикалық қақтығысқа еш себеп жоқ, бірақ жалпы қақтығыстың бар екені сөзсіз. Кербез әпкесінің мұрнына қараңызшы. Мұрнының ұшында пенсне бар, әдетте жіпке ілініп және бірдеңені оқығысы немесе зерттегісі келген кезде ғана киетін көзілдірікті көреміз, бұл құрылғы тұрақты киіп жүруге ыңғайлы емес. Ханымның не оқығанын да көріп тұрмыз — еденге лақтырылған газет, оны ашулана аяғымен таптап тұр.

Ал газетте не жазылғанын суретшінің кейіпкерлердің бас жағына мейіріммен іліп қойған суреттеріне қарап болжауға болады. Олар сюжетті анық түсінуге көмектеседі. Қарапайым, сыпайы сіңлісі мен әкесінің үстінде «Қасиетті отбасының» танымал сюжеті ілінген. Талғампаз әпкесінің үстінде тәубеге келген Мария Магдалина бейнесінің классикалық нұсқасы — биік крест пен бас сүйегі бейнеленген. Егер біз осы атрибуттарды көрсек, біздің алдымызда әрқашан Магдалина тұрады (дәлірек айтқанда, оның аңызға айналған ұжымдық еуропалық бейнесі).

Сонымен 19 ғасырдың аяғындағы көрмеге келген кез келген білімді көрермен суретте апалы-сіңлілердің бірінің тұрмысқа шығып, жанжалға себеп болғанын, анық азғындықпен болмаса да, ауыр арсыздық әрекетімен көрінгенін, соның кесірінен ата-анасының үйіне шақырылғанын түсінеді. Бірақ бұл Магдалина, басын тік көтеріп, батыл тұрғанына қарағанда, өз ісіне өкінбейтін сияқты.