Мыңжылдықтан жеткен құт қошқары
Тарбағатайдағы қасиетті петроглиф
Фарн петроглифі/Ольга Гумирова
Ежелден адамдар тағдырын жақсы жаққа өзгертуге болатынына киімге, ыдысқа, үйдің қабырғаларына немесе жартастарға салынған ерекше белгілердің көмегімен сенген. Ата-бабаларымыздың санасында сурет кез келген материалдық объект секілді шындықтың бір бөлігіне айналды, сөйте тұра бұл кескін жердегі объектіні көктегі игі мұратпен байланыстыратын жоғары, рухани бөлігін бойында сақтап қалды. Дұрыс салынған сурет, осылайша, соның қамқорлығын сезінген жанға әртүрлі сый тарту ететін көк аспаннан уәде етілген облигацияның бір түрі болды.
Дәл қазір де күнделікті өмірде жиі ұшырастыруға болатын мұндай қасиетті таңбаның бірі, танымал қазақ оюы — «қошқармүйіз».Ою қошқардың сәнді мүйізін бейнелейді. Бұл символ «құт» дарытады, яғни өмірлік күш пен сәттілік сыйлай алады, байлық пен амандықты тарту етеді деп есептеледі.
«Қошқар мүйіз» оюы/Ашық дереккөзден
Көп адамдар бұл оюдың мыңжылдық тарихы бар екенін білмейді. Сақтар мен скифтер заманында бұл символ «фарн» деп аталған, бұл сөздің түп-тамыры ирандық және ол күннің эманациясын, аспан отын, адамға сурет арқылы берілетін жарқыраған өмірлік күшті білдірген. Сонымен қатар «фарн» патшалық биліктің символы, құдайлардың ерекше мейірімінің белгісі болған.
Фарнның бейнелері зергерлік бұйымдарда, әртүрлі суреттерде, соның ішінде жартасқа салынған бейнелерде кездеседі. Мұндай фарн бейнеленген суреттердің бірі 2017 жылы тарих ғылымдарының докторы А.Н. Марьяшеваның экспедициясы барысында табылған. Петроглиф Абай облысы, Үржар ауданы, Тарбағатай мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің аумағындағы Қарабас шатқалында орналасқан.
Фарн петроглифі/Ольга Гумирова
Ат үстіндегі садақшы тұяқты жануар мүйіздері шиыршықталған қошқарға оқ атып жатыр. Сурет ерте темір дәуіріне жатады, бірақ беріректе бірнеше рет жаңартылған көрінеді, яғни бұл символ осы аумақты мекендеген әртүрлі халықтар мен тайпа өкілдеріне бірнеше мыңжылдықтар бойы түсінікті болған.
Фарн петроглифі/Ольга Гумирова
Әрине, бұл суретті кәдімгі аңшылықтың көрінісі ретінде түсіндіруге болады, бірақ фигуралардың мұқият орындалуы мен қасиетті жердің киелі орталығында қашалып тасқа түсуі бұл көріністің ерекше маңызды болғанын көрсетеді. Ежелгі суретші-шаман ат үстіндегі садақшы аңшы мен қошқардың бейнесіне тек өзінің барлық шеберлігін ғана емес, сонымен қатар құдайлар міндетті түрде естиді деген ыстық сенімі мен үмітін де салған. Сахна ерекше экспрессияға толы әрі орындалу шеберлігі, детальдардың мұқият өңделуі таңғалдырады. Осы арқылы ежелгі суретшінің осы бейнеге ерекше ыстық қатынасын паш етеді.
