Революция кезіндегі Жетісудағы жағдай
Қытай жібегін нанға айырбастау
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі нан үшін кезек/Alamy
19 ғасырдың екінші жартысы мен 20 ғасырдың басында қазақ зиялылары халықтың сауатын ашып, білім беруге белсенді кірісті. Дала және Түркістан өлкесінде қазақ тілінде газеттер мен журналдар шыға бастады. Көп өтпей іскерлік, қоғамдық-саяси, көркем өнер мен әзіл-оспақ бағытындағы баспалар пайда болды. Qalam оқырманға қазақ баспасөз мұрасының кейбір үзінділерімен танысып, өткен ғасырдың өзекті болған мәселелеріне шолу жасауға мүмкіндік беріп отыр.
Алматыда 1911 жылы газетке жарияланған хабарландырулар туралы бұрын да жазғанбыз. Сол кезде «Семиреченские областные ведомости» газетінде көптеген күрделі жарнамаларды, плакаттарды және әртүрлі қызметтер бойынша ұсыныстарды кездестіруге болады. Бұл кездейсоқ емес: Бірінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі бірнеше жыл Ресей империясы тарихындағы ең гүлденген жылдар болып саналады. Бұл Алматы сияқты астаналарға да, облыс орталықтарына да қатысты. 1918 жылғы қаңтардағы жарияланған хабарландырулардың мазмұны мүлде өзгеше. Жарнамалардың көбі қымбат тұратын заттарды нанға айырбастау туралы шыққан.
Семиреченские Областные Ведомости/ашық дереккөздерден
НАНҒА АЙЫРБАСТАЙМЫЗ НЕМЕСЕ САТАМЫЗ
Ауыл шаруашылығы министрлігінің үш бөліктен тұратын киімі (орта бойлы), түрлі түсті қытай жібегі, плюш ротонда, үлкен үстел (жөндеуді қажет етеді); кітаптар: Ұлы Атлас «Маркс», шағын энциклопедиялық сөздік «Брокгауз – Ефрон», Орыс әдебиетінің тарихы, «Далалық», жануарлар өмірі «Брема», 5 том, «Биканың» төменгі геодезия курсы, «Краевич» физикасы; жеке адвокат, діни қызметкер, ағаш ұстасы, суретші және ағаш шебері мамандығын оқытуға арналған оқулықтар және басқа да көптеген кітаптар, жұмысқа киетін етік.
Семиреченские Областные Ведомости/ашық дереккөздерден
Киiм мен қытай жiбегiн сататын адам халықтың ең кедей табынан емесi анық. Халық нанға жаңа самаурынды, балалар киімін, көйлегін, жейдесін және басқа да бағалы заттарын айырбастауға дайын. Нанның жетіспеушілігі туралы хабарландырулар жиі ұшырасады. Ал «Жетісу облыстық газетінің» қаңтардағы санының бірінші бетінде қала үкіметінің ескертуі былай делінген:
Азаматтарда нан тапшы.
Есіңізде болсын, нанды дүкеннен сатып алған адам басқа бір аш адамның нанын жегенмен бірдей. Әділетсіздікке жол бермеу керек. Оларды тексеру үшін наны бар адамдарды анықтау керек. Тек тәртіп қана барлығын аштықтан құтқарады. Байлар, кедейлерді аяңыздар, олардың аш қалмасы үшін дүкеннен нан алмаңыздар, нанды басқа жақтан сатып алуға тырысыңыздар.
Басқарма.
Семиреченские Областные Ведомости/ашық дереккөздерден
1918 жылы қаңтарда Алматыда және бүкіл Жетісуда аса ауыр жағдай орын алды. 1917 жылы қазанда Ресей империясында большевиктердің революциясы болды. Қаңтарда большевиктік билік Ташкентке жеткен еді, бірақ Жетісуда казактардың қолдауына сүйенген Әскери үкімет билікті өз қолына алды, сонымен қатар Алаш Орда үкіметімен ынтымақтастық туралы хабар жариялады. Большевиктер қала мен облыста белсенді үгіт-насихат жұмыстарын жүргізіп, 1918 жылы наурызда Алматыда өз билігін орнатты. Бұл үш жылдан астам уақытқа созылған Азамат соғысының басы ғана еді.
«Семиреченские областные ведомости» газеті Алматыда 1870 жылдан бастап аптасына бір, ал 1884–1918 жылдар аралығында аптасына екі мәрте шығып тұрған. Бұл өлкенің басты баспасөзі болды. Аталған газетте әлем жаңалықтары, жергілікті оқиғалар, қылмыстық хроника, жарнамалар мен хабарландырулар басылған. Газет қос тілде шығып, қазақ тілі нұсқасының мазмұны орыс тілі нұсқасынан өзгеше болған және ол «Түземдік бөлім» деп аталған.